Adong ma najolo sada halak, na morgoar Mortua Rajadoli, sada do anakna. Dung magodang anakna i, disuru ma ibana mangoli, alai ndang olo. Alai dung sai didasdas anakna i, so olo, didok amana i ma sipaingotna songon on: ”Ale amang! Ndang hatingkian pambahen ni Debata, atik andor najolo-jolo tos, manang punggur na jolo-olo madabu; molo tung disuda ni hosangkon nama ho asa mangoli, sai ingot damang ma hatangkon: So tung mangoli damang tu boru ni nambura maduma, manang tu boru ni nambura mamora; ai ia ro halak na pogos morsali tu halak na songon i, molo salpu sadari padan panggarar ni porutang i di utangna; manigor so tartaon do pangkuling ni i. Na pisdo mata ni i di na pogos, jala na lea do rohana di na dangol. Ai songon i do pangalaho ni jolma, naung sian gambo i gabe tardarat, muba do talmis ni porhata-hatana. Asa molo tung mangoli damang sogot, oli ma boru ni raja naung leleng manang pinompar ni na mora hian. Ai tung sura pe pogos pomiahapan di nasida. sai na tureture do i morpangalaho dohot morpangkuling; butong pe i, sopola panihalnihalon, male pe i, so pola mortutungkian, ala naung dipeami hian dirina di haraparon manang di habosuron.”
Ndang pola sadia leleng nari mate ma Mortua Rajadoli, jadi disuru inana ma anakna i mangoli. Diunjuni roha ni anah i ma hata sipaingot ni amana najolo, asa tangkas diboto sintongna. Ditipot ma boru ni nam bura mamora; dung saut di ibana boru i, dihapadothon ma mulaulaon. Alai di na sadari laho ma hela i mordengke mangihuthon angka donganna, isi ni luat i, dirimpu rohana, lomo roha ni simatuana di na niulana i. Dung bot ari, ro ma ibana sian pordengkean i mamboan godang dengke, jadi dilehon ma tu simatuana.
Muruk situtu ma simatuana i manjalo dengke i, songon on ma didok, ”Ilangki, ale amang, dibahen hamu na sai godang siulaon di huta on, so dung hurangan ingkau hamu di bagas on, tung gabe dipaurak hamu hami morhite sian porulanmuna on!” Jadi didok helana i ma, ”Manangko do iba, da inang, maila, matua adat ni sipanganon do buaton! Anggo moruju-uju jadi do, unang tung i do pinaulau ganup ari. Gari i ondop niula, nda-tung pola haurahan i; ai ndada adong jolma i, na morlobi-lobi sai na hu rangan do; ai na tabo do, ale inang, na binuat ni tangan”.
”Olo da amang, morrupa do ulaon ni hela ni na mora; di huta ma hamu so, molo so ringkot rohamu mulau laon!” ninna simatuana i. Jadi sai so ma hela i di huta, ndang olo be ibada mulaulaon songon nasailaon.
Alai dibagasan na gumaleam-galeam i hela i di huta, dipangido rohana ma, ibana naeng mordalani, jala laos diida ma sangkot bodil di rompean i. Ala ni i ditahi rohana ma laho mangiran tu harangan. Morsogot ni ari i laho ma ibana mangiran, jadi dapotsa ma sada aili; las ma roha ni simatuana i manjalo na binoan ni helana i. Saleleng diula ibana pangiranon i, ganup laho muli ibana, sai adong do diboan. Dung i di na sadari diunjuni helana i ma simatuana i songon on. Dipangido hela i ma tu simatuana, ingkon dohot tungganena i mangiran ursa na bolon na sahali i, asa dapot. Jadi dioloi simatuana i ma pangidoan ni helana i, alai di na laho borhat nasida, na mangiran i, didok simatuana i ma sipaingotna ”Maol bahen hamu laemi, manat-manat hamu mamodil!”
”Olo,” ninna hela i, jadi borhat ma nasida. Dung sahat nasida ro di inganan ni ursa i, dipajuju baoa i ma biangna Sigompul-morunungunung mangkehe ursa i. Dung hehe ursa i, dibodil ma, laos mate. Dungkon ni dung peak ursa na binodilna i, morsurak ma tungganena i sian las ni rohana. Jadi didapothon nasida ma hatinggangan ni ursa i, dilapa nian. Dung sahat nasida ro di hamatean ni ursa i, ditallihi hela i ma anak raras, paulihon sada pansa-pansa inganan ni tungganena i, tipak dipauli morsopo.
Jadi dung sun dipauli pansa i, ro ma hatana tulaena i songon on, ”Ale lae, peak do nuaeng di jolonta ursa na tabodil i; alai beha ma nuaeng roham? Talapa annon ursa on, so manang na tarboan hita sude tu huta: husuru hamu annon toe huta mangalapi amanta, asa adong donganta mamboan, atik mabiar hamu di dalan. Dumenggan ma anggo di rohangku dipansa on hamu modom-modom mangingani ursa on, asa laho ahu tu huta mangalapi”.
”Denggan” ninna tungganena i, ”alai hatop ma hamu ro sian i!”
Dung i laho ma hela i tu huta, ditandingkon ma tungganena i di pansa na pinaulina i. Hape dung ro di harbangan i hela i mangangguk badar ma ibana songon on, ”I-Jale inang! Sapot ni nipingkon! Mate laengku hubodil hurimpu ursa!”
Sai songon i ma ibana mangangguhi sahat ro di huta, jala sai dipangompas-ompashon do dagingna i. Alai dung dibege simatuana, naung mate anakna i, muruk ma ibana songon on, ”Maup sadari on ma ho, ale anak ni asu, sian huta on, tagonan do anakku na sasada i sian ho!”
Didapothon nambura mamora i ma helana i laho mamunu nian; alai maporus ma anggo hela i tu hamatean ni ursa i; tusi pe sai tong do diponsa. Dirapus na mangarapus pe nambura mamora i, ndang tarrapussa. Alai dung lam donok na nilele dohot pangalele tu hama tean ni ursa i, ala ni gaor ni jolma i joujou ma na di pansa i, ninna ma, ”Angguk beha do i. ale! Ise do hamu na gaor i?”
Umbege joujouna na torop i, sip ma nasida manangi. Jadi ditanda na ro i ma soara i. ”Rupa soara ni Si anu do i? Na di si do hulaning ibana?” angka ninna be.
Jadi dipahatop nasida ma mandapothon na manjoujou i. Dung sahat angka na torop i ro di hamatean ni ursa i, gabe diida nasida ma dakdanak i paadop-adop ursa na bolon i.
Jadi totong be ma rohanasida mida pangunjuni ni hela i di simatuana i. Alai dung diantusi simatuana i roha ni helana i. diampuni simatuana i ma salpu ni pangkulingna tu helana i. Alai didok hela i ma.
”Olo da, amang! Sinahe ma ursa on, asa muli hita; angkin pe hita torang mangkatai!”
Disahe nasida ma ursa i, jala diporlehon ma bagian ni ginuk na ro i; dung i muli ma nasida. Andorang di na mordalan i nasida, diingot baoa i ma poda ni amana na hinan, na mandok: na so siolion boru ni nambura maduma dohot boru ni nambura mamora. ”Songon on ma hape portorangna,” ninna rohana di bagasan.
Jadi dung sahat nasida ro di huta, didokbaoa i ma hatana, ”Gomgom di hamu ma borumu! Paulak hamu ma nasa sinamot naung jinalomuna; ai ndang adong huida holong ni rohamu di ahu! Aut na tutu hape mate laengki binahen ni otongku, na paihutonmuna do hape dagingkon tusi. Onpe gabe be ma hita!” ninna Jadi laho ma ibana.
Dung sirang ibana sian boru ni nambura mamora, ditopot muse ma boru ni nambura maduma. Suang songon pangalahona na taringot di bagas ni nambura mamora. dibahen pangalahona di bagas ni nambura maduma i. mordengke dohot morburu. Alai dihilala rohana ma di si dos do, ndang dia imbar ni pangalaho ni i. Sian i pe laos sirang boti do anak ni Mortua Rajadoli.
Asa dung sirang baoa ondeng sian boru ni nambura maduma, ditopot ma boru ni pinompar ni Raja naung leleng, alai nunga humurang anggo di porbuaton. Dung morujung langkana di-si, diula ma di-si ulaon hapadoton, porumaon ro di pordengkeon. Las situtu roha ni simatuana i mida helana i, jala sai mortaho ma simatuana i, ganup manjalo dengke, na sian tangan ni helana i. Diula hela i huhut porburuon; ganup ro ibana sian pangirananna, sai adong do diboan, ursa manang hije. Alai di na sadari diunjuni hela i ma roha ni simatuana i songon on. Diboan ma tungganena i tu pangiranan. Jadi dibodil nasida ma di-si ursa rango na bolon. Dung mate ursa i, dipauli ma pansa songon naung pinajojor nangkin, dung i muli ma ibana. Alai dung mandapothon harbangan, dibahen ma ibana songon na mangangguhi, didok ma, ”Sapot ni nipingkon, ale inang! Mate laengku hubodil, hurimpu ursa!” ninna.
Dung ditanda simatuana i soara ni helana i, didapothon ma tu harbangan i, ditangkasi ma pangalahona.
Dung dipajojor helana i pangalahona, didok simatuana i ma, ”Hahuaon ma i, ale amang! Naung i do ari ni laemi, ingkon bodil mamusa ibana; apala hapillitan pambahen ni Debata taringot tu hamatean ni jolma. Nuaeng pe, sip ma hamu! Apala tarpaihut andor namangolu tuandor na mate. Naung dua hamu jongjong anak di jolongku nian, hape ingkon tongtongnamasadapaado-padoponku. Onpe, paboa morama morina laemi, beta hamu, taalap bangkena i, asa tipak tinanom.”
Derem situtu ma roha ni hela i, umbege hata ni simatuana i. Jadi laho ma nasida tu hamatean ni ursa i; alai anggo hela ondeng sai mangangguhi do ibana, ndang olo apulon ni simatuana i.
Dung sahat nasida ro di hamatean ni ursa i, diidasimatuana i ma, na mangolu do hape anakna i, jala paadop-adop ursa rango na bolon. Jadi mornida isima tuana i, muruk situtu ma ibana tu helana i, ”Boasa ma pola songon i bahenon ni damang tu hami! Pola songon na samburan rohanami dibahen hamu! Nangtung sura na tutu mate laemi, ba dia ma bahenonnami tu hamu? Tung tarpaihut hami ma na mangolu tu naung mate? Dao ma i! Ipe muli ma hita, taboan ma ursa on, asa gira niupa hamu dohot laem di huta!”
Dung i disahe nasida ma ursa i, jadi muli ma nasida. Dung ro di huta nasida, dijomput simatuana i ma porbue tu ulu ni na dua halah i papir tondina, dibuat ma babi na bolon bahen pangupanasida. Jadi sonang ma anak ni Mortua Rajadoli di bagas ni simatuana i, gabean maulibulung moranak morboru.
Sumber: Guru Lukas Hutapea: Torsa-Torsa ni Halak Batak. Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Jakarta 1979
MAKA merupakan salah satu tradisi sakral dalam budaya Bima. Tradisi ini berupa ikrar kesetiaan kepada raja/sultan atau pemimpin, sebagai wujud bahwa ia bersumpah akan melindungi, mengharumkan dan menjaga kehormatan Dou Labo Dana Mbojo (bangsa dan tanah air). Gerakan utamanya adalah mengacungkan keris yang terhunus ke udara sambil mengucapkan sumpah kesetiaan. Berikut adalah teks inti sumpah prajurit Bima: "Tas Rumae… Wadu si ma tapa, wadu di mambi’a. Sura wa’ura londo parenta Sara." "Yang mulia tuanku...Jika batu yang menghadang, batu yang akan pecah, jika perintah pemerintah (atasan) telah dikeluarkan (diturunkan)." Tradisi MAKA dalam Budaya Bima dilakukan dalam dua momen: Saat seorang anak laki-laki selesai menjalani upacara Compo Sampari (ritual upacara kedewasaan anak laki-laki Bima), sebagai simbol bahwa ia siap membela tanah air di berbagai bidang yang digelutinya. Seharusnya dilakukan sendiri oleh si anak, namun tingkat kedewasaan anak zaman dulu dan...
Wisma Muhammadiyah Ngloji adalah sebuah bangunan milik organisasi Muhammadiyah yang terletak di Desa Sendangagung, Kecamatan Minggir, Kabupaten Sleman, Daerah Istimewa Yogyakarta. Wisma ini menjadi pusat aktivitas warga Muhammadiyah di kawasan barat Sleman. Keberadaannya mencerminkan peran aktif Muhammadiyah dalam pemberdayaan masyarakat melalui pendekatan dakwah dan pendidikan berbasis lokal.
SMP Negeri 1 Berbah terletak di Tanjung Tirto, Kelurahan Kalitirto, Kecamatan Berbah, Sleman. Gedung ini awalnya merupakan rumah dinas Administratuur Pabrik Gula Tanjung Tirto yang dibangun pada tahun 1923. Selama pendudukan Jepang, bangunan ini digunakan sebagai rumah dinas mandor tebu. Setelah Indonesia merdeka, bangunan tersebut sempat kosong dan dikuasai oleh pasukan TNI pada Serangan Umum 1 Maret 1949, tanpa ada yang menempatinya hingga tahun 1951. Sejak tahun 1951, bangunan ini digunakan untuk kegiatan sekolah, dimulai sebagai Sekolah Teknik Negeri Kalasan (STNK) dari tahun 1951 hingga 1952, kemudian berfungsi sebagai STN Kalasan dari tahun 1952 hingga 1969, sebelum akhirnya menjadi SMP Negeri 1 Berbah hingga sekarang. Bangunan SMP N I Berbah menghadap ke arah selatan dan terdiri dari dua bagian utama. Bagian depan bangunan asli, yang sekarang dijadikan kantor, memiliki denah segi enam, sementara bagian belakangnya berbentuk persegi panjang dengan atap limasan. Bangunan asli dib...
Pabrik Gula Randugunting menyisakan jejak kejayaan berupa klinik kesehatan. Eks klinik Pabrik Gula Randugunting ini bahkan telah ditetapkan sebagai cagar budaya di Kabupaten Sleman melalui SK Bupati Nomor Nomor 79.21/Kep.KDH/A/2021 tentang Status Cagar Budaya Kabupaten Sleman Tahun 2021 Tahap XXI. Berlokasi di Jalan Tamanmartani-Manisrenggo, Kalurahan Tamanmartani, Kapanewon Kalasan, Kabupaten Sleman, pabrik ini didirikan oleh K. A. Erven Klaring pada tahun 1870. Pabrik Gula Randugunting berawal dari perkebunan tanaman nila (indigo), namun, pada akhir abad ke-19, harga indigo jatuh karena kalah dengan pewarna kain sintesis. Hal ini menyebabkan perkebunan Randugunting beralih menjadi perkebunan tebu dan menjadi pabrik gula. Tahun 1900, Koloniale Bank mengambil alih aset pabrik dari pemilik sebelumnya yang gagal membayar hutang kepada Koloniale Bank. Abad ke-20, kemunculan klinik atau rumah sakit di lingkungan pabrik gula menjadi fenomena baru dalam sejarah perkembangan rumah sakit...
Kompleks Panti Asih Pakem yang terletak di Padukuhan Panggeran, Desa Hargobinangun, Kecamatan Pakem, Kabupaten Sleman, merupakan kompleks bangunan bersejarah yang dulunya berfungsi sebagai sanatorium. Sanatorium adalah fasilitas kesehatan khusus untuk mengkarantina penderita penyakit paru-paru. Saat ini, kompleks ini dalam kondisi utuh namun kurang terawat dan terkesan terbengkalai. Beberapa bagian bangunan mulai berlumut, meskipun terdapat penambahan teras di bagian depan. Kompleks Panti Asih terdiri dari beberapa komponen bangunan, antara lain: Bangunan Administrasi Paviliun A Paviliun B Paviliun C Ruang Isolasi Bekas rumah dinas dokter Binatu dan dapur Gereja