Prasasti Wukiran berangka tahun 784 Çaka atau 862 M, dengan menggunakan aksara Jawa Kuno dan memakai dua bahasa, yaitu bahasa Sansekerta dan bahasa Jawa Kuno. Bagian awal prasasti menggunakan bahasa Sansekerta sebanyak 6 baris yang berisi puji-pujian terhadap Åiwa dan Walaing. Kemudian dilanjutkan dengan menggunakan bahasa Jawa Kuno sebanyak 9 baris. Di baris ke 17 kembali menggunakan bahasa Sansekerta yang berisi puji-pujian terhadap Kumbhayoni. Dua baris terakhir ditutup dengan bahasa Jawa Kuno. Prasasti yang dikeluarkan pada masa pemerintahan Rakai Walaing Pu Kumbhayoni ini, terbuat dari batu andesit ( upala pra Åasti ) yang berbentuk blok dengan puncak setengah lingkaran atau membulat. Secara keseluruhan, prasasti Wukiran mempunyai tinggi 84 cm yang diukur dari bawah hingga hingga ujung puncak prasasti. Tinggi bagian badan prasasti adalah 71,5 cm dan bagian puncak 12,5 cm. Panjang prasasti adalah 35,5 cm dengan ketebalan b...
Dhandhanggula (1)Makritya ring agnya narpasiwi,nular pralampitaning Sang Wusman,Ing Surakarta wedhare, tata tri gora ratu ,Ri sangkala witning winarti, Nitisastra inaran,winarnaeng kidung,kadi kadanging sarjawa,limaksana sasananing kang janmadi,adi yang kadriyana.(cuplikan tembang Dhandhanggula bait 1) Yang artinya: akan mengerjakan perintah raja putra,meniru lambang-lambang sang wusman, di Surakarta terbabarnya, tahun 1735 dibuatnya, dinamakan Nitisastra , tergubah dalam kidung, kawi yang karib kepada jarwa, lalu ditempat manusia luhur, itu kalau (boleh) mendapat perhatian. Isi teks: cuplikan di atas menggambarkan pembuatan serat Panitisastra,atau asal muasalnya serat Panitisastra. (6) Arsa tumut sarwa nora bangkit, mukanira kadya lenging gua, kewala melongo bae, mangkana ing tumuwuh, wruhing wisa sakiki-siki, wisaning wong anembah, ing Ywang Maha Gung , yen carobo ing tyasira, dadya rege...
Sinom (1) Muwus arum ing pareman, wiyosing sabda minta sih , den amanis manohara, den alus den ngarih-arih, prihen lunturing kang sih, ywa kongsi rengat ing kalbu, yen sira lulungguhan, lan para pandhita sami, atanyaa sagung ujaring kang sastra. (cuplikan tembang sinom bait 1) Artinya: Berbicara dengan sangat pelan dan halus dalam percakapan, perkataan yang keluar sangatlah manis, semanis manohara, yang halus dan menasehati secara halus, jangan sampai rasa sayangnya hilang, jangan samapi hilang dari hati, dan jika kamu sedang duduk, dengan para pendeta juga, tanyakanlah semuannya tentang ucapan-ucapan yang mengandung sastra. (7) yeku cih naning anyata, jati kula araneki, tandhaning janma utama, ing panengran tan ngendrani, iwire tan cidreng jangji, ring antara wus tinemu, yekang aran pandhita , sastra genyang ta lirneki, tar angendhak sagung patanyan, kang prapta. (cuplikan tembang Sinom pupuh 7) ...
Pocung (5)Wuwusipun, Bathara Sramba sireksu, heh Naga iya, sira apa arsa urip, iya ingsun kang tutulung marang sira. (cuplikan tembang pocung bait 5) (6) aturipun Sang Naga inggih kalangkung, kawularsa gesang, nuhun itulung sayekti ing Bethara dadya manggih raharjo. (cuplikan Tembang pocung bait 6) Artinya : (5) ujarnya, Bethara Sramba kepadanya, heh kamu Naga, apa kamu ingin hidup, aku yang akan menolong mu. (6) Sang Naga menjawab, saya ingin hidup, terima kasih atas pertolongan dari Bethara semoga menjadi raharja. Isi teks: dari ulasan di atas berisikan percakapan antara Bethara Sramba yang ingin membantu Naga untuk menajalani hidupnya. sumber: sulistiyowatiss.blogspot.com
Dhandhanggula (1) Sampun sampat neg manusya sami, barang katon sanepa sadaya, saniskara surahsane, sayogyanya sang wiku , awan esah denya mabeki, den kukuh tapabrata, nira supayantuk, pakoleh mulyaken praja, lamun tuhu pangestuning para resi , praja anut raharja. (3)marang wadyatantranta sakyehing, miwah sekul ulam den aumrah, palane kedhep niitine, saparentahe tinut , ajrihira pan ajrih asih, kukuh prajane karta, tekeng tepis dhusun, kawengan dana sang nata , lau mungguh ing wanudya yen alaki, olehe anak lanang. (cuplikan tembang dhandhanggula bait 1 dan 3) Artinya : (1) sudah tersedia untuk semua manusia, semua yang terlihat hanyalah sebuah perumpamaan, semua artinya, bagaimana seharusnya sang pendeta pertapa, jangan mengeluh jika ingin berbakti, bertapa bratalah dengan kukuh, supaya mendapat apa yang kamu inginkan, mendapatkan kemulyaan dari rakyat, dan mendapatkan res...
Kinanthi (6) Kadi ta sang Maha Wiku , kang linewihaken dening, tar iyan pangabektining Hyang kang Maha Luwih , kalamun wong anom ika, ingkang wibawa tur mukti. (14)Asih pawong mitranipun, tan iyan panembramaneki pandhita panengranira, nihan wisaning kalabang, munggeng sirah unggyaneki. (20) Kono sidaning kang ratu , sudibyo kalokeng bumi, awya na maido sira, ing wuruking para resi , dumadakan lara lapa, utama sira danami. (cuplikan tembang Kinanthi bait ke 6,14,20). Artinya : (6) seperti halnya Sang pendeta, yang dilebihkan, tidak seperti pengabdiannya kepada Yang Maha Segalannya, kalau pemuda itu, yang hidup senang tanpa kekurangan. (14) menyayangi seorang sahabatnya, yang tidak seperti nyanyian para pendeta pada dasanya, begitulah racunnya kelabang, yang ada di kepala ini (20) Ratu itu, kesaktiannya terkenal di bumi, janganlah kam...
Asmarandana (3)Tan sinaba dening paksi, paksi kang saba ing toya, yen pandhita upamane, tilar pangabektinira, nuju becik kang dina, supe ing penambahanipun, yekti doh lan pangerannya. (4)Kalamun pandhita pasthi, tebih lan pangeranira, manggih cilaka lemahe, mangkana sang maharja, yen tan parikseng bala, kurang paramartanipun, anggung rengu aduduka. Artinya: (3) tidak pernah didatangi oleh burung, burung yang sering berada di air, seandainnya kalau pendeta, meninggalkan kebaktiannya, menuju hari yang bagus, lupa dengan statusnya sebagai pendeta, pendeta yang jauh dari Tuhannya. (4) kalau takdir pendeta, jauh dari Tuhannya, celaka yan akan dijumpai, begitu pula Sang maharaja, kalau tidak melihat para tentarannya, kurang baik budinya, akan marah. Isi teks: (3) walaupun orang itu berstatus sebagai pendeta,akan tetapi jika meninggalkan kebaktiannya bisa lupa denga...
Sinom (10) reksanen ingkang utama, tegesipun kang prayogi, wewehna kang prayogi, wewehna para pandhita, jakatna ing pekir miskin, tulang meing repot sami, kinarya ganjar ing wadu, yen wong sugih upama, eman kalamun amendhita, datan arsa jakat mring para pandhita. (12 )mangkana ngaurip samya,awya kumed ing wong miskin, kumed ing pandhita, dinukan dening Ywang Widi, ing akir tanpa prayogi, nemu cilaka tan wurung, mungguh kang para dewa, kang linewihaken pribadi, datan kadya sang Bathara Nilakantha. Artinya : (10) rawatlah yang utama, maksudnya yang semestinya, berikan yang terbaik, berikan para pendeta, berzakatlah kepada fakir miskin, ikut merasakan repotnya sesama, akan mendapat ganjaran dari prajurit, kalau seumpama orang kaya,kikir kalau dengan para pendeta, tanpa keinginan untuk berzakat kepada pendeta. (12) begitulah hidup yang semestinya,janganlah kikir kepada orang miskin, jangablah kikir kepada pe...
Dhandhanggula (2)Iwir wana kaananing kaywaking, ragas anggerti dening kanginan, temah ingobar alase, rusak wana katunu, yeku iwirning menawa nenggih, ring wong abecik awya, age-age ngaku, wani digjayeng ayuda, neng ngarsaning nata lamun, durung uwis, ngasoraken kang prawira. (3)Jangkep satus kasor kang prajurit, katawan neng madyaning ngalaga, awya ngaku pandhitane, yen durung sang awiku, ngasoraken satus pra resi, lan angumpulena, kang bisa wong sewu, tur ingkang padha pandhita, ingkang sewu prandene kasoran dening, wong ingkang widayaka. (6)akeh-akeh wisayaning janmi, Ratu datan jrih ing kasalahan, tan nolih mring karatone, ilang tyasing sang wiku, santosane mungguh ing Widi, tan kajeng kasangsaran, ing sapurungipun, anak samnya ngala-ala, maring Bapa tan jrih ing tulah sarik, Dyah nir tang kawirangan. Artinya : (2)keadaan hutan itu, rontok karena terkena angin, hutannya terbakar, hutan itu ter...